De studenten kerkrecht in Amsterdam kregen de opdracht een werkstukje te schrijven naar aanleiding van de ecclesiologische en kerkrechtelijke aspecten van Kerk 2025. Een aantal van hen heeft op mijn verzoek van hun werkstuk een samenvatting gemaakt voor deze blog. Zij zijn persoonlijk verantwoordelijk voor en aanspreekbaar op hun bijdrage. Eventuele vragen of opmerkingen zal ik aan hen doorsturen. De eerste dit jaar is van de hand van drs. M. (Marijke) Gehrels.
Eén doop, twee kerken
Registratie van leden, gedoopt in gastgemeenten in de ‘Open Plekken’
Per 1 mei 2018 is er een nieuwe kerkorde. De generale regelingen zullen in november 2018 worden aangepast, voor zover nodig, maar de generale regeling ledenregistratie is al aangepast aan de situatie per 1 mei 2018.[1]
Eén van de aanpassingen die nodig was, had te maken met de zogenaamde ‘Open Plekken’: gebieden in Nederland waar in de toekomst geen protestantse kerk meer is. Hierbij is onder meer sprake van mensen die zich als gastlid aansluiten bij een gemeente van een ander kerkgenootschap, en dan landelijk als lid van de Protestantse Kerk geregistreerd worden.
Men is hierbij echter een element vergeten: wat gebeurt er met het lidmaatschap van de kinderen die deze gastleden laten dopen in deze kerkgenootschappen?
Nieuwe situatie
Er wordt verwacht dat er in de toekomst ‘Open Plekken’ zullen ontstaan in Nederland: gebieden waar geen protestantse kerk meer is. Veelal zullen deze Open Plekken ontstaan doordat een gemeente is opgeheven. In de Open Plekken zouden huisgemeenten of pioniersplekken kunnen ontstaan, maar er is ook de mogelijkheid dat de leden van de kerk zich aansluiten bij een andere geloofsgemeenschap, waar de Protestantse Kerk door middel van oecumenische relaties mee verbonden is.[2]
De Protestantse Kerk wil echter wel haar verantwoordelijkheid blijven nemen voor deze mensen, zegt Kerk 2025.[3] Dit vraagt om regelingen over gastlidmaatschap in het kader van de wederzijdse betrekkingen tussen de kerken.[4]
Een situatie
Ik stel me hierbij nu de volgende situatie voor: X en Y zijn opgegroeid in een gemeente van de Protestantse Kerk in de provincie Groningen. Deze gemeente wordt echter opgeheven. X en Y worden nu gastlid van de dichtstbijzijnde kerk, een vrijgemaakt gereformeerde kerk.
Volgens de nieuwe Generale regeling ledenregistratie, artikel 8, lid 4c, worden in het landelijke ledenregister (naast de leden van de lokale protestantse gemeenten) eveneens opgenomen de gegevens van ‘leden van de kerk die na opheffing van de gemeente zich nog niet hebben aangesloten bij een andere gemeente dan wel zich als gastlid aansluiten bij een gemeente van een ander kerkgenootschap’.[5]
X en Y worden dus, nadat hun gemeente is opgeheven en zij lid zijn geworden van de vrijgemaakt gereformeerde kerk, opgenomen in het landelijk ledenregister van de Protestantse Kerk.
X en Y krijgen nu kinderen en willen dezen laten dopen. Graag willen X en Y dat hun kinderen ook ingeschreven worden bij de landelijke Protestantse Kerk. Kan dat echter?
Huidige registratie
Volgens de nieuwe kerkordelijke regels, ordinantie 2, artikel 2, lid 1, behoren tot de gemeenschap van een gemeente onder anderen als leden: ‘de gedoopten die in het lokale ledenregister zijn opgenomen.’[6] Als men in een lokaal ledenregister is opgenomen, wordt men ook automatisch in het landelijk ledenregister opgenomen; in de nieuwe Generale regeling staat in artikel 8, lid 2: ‘In het landelijke ledenregister worden de gegevens samengevoegd van hen die tot een gemeente van de Protestantse Kerk behoren, zoals deze zijn opgenomen in het desbetreffende lokale register, onder vermelding van de (wijk)gemeente waartoe zij behoren.[7]
De kinderen van X en Y zijn echter niet gedoopt in een protestantse gemeente en daardoor niet in een lokaal ledenregister opgenomen. Zij zijn gedoopt in een vrijgemaakt gereformeerde kerk en daardoor lid geworden van deze kerk. Een gastlid van een vrijgemaakt gereformeerde kerk kan namelijk een kind ten doop houden, zoals we zien in de Generale Regeling voor het kerklidmaatschap ingevolge artikel C43.2 in de kerkorde van de Gereformeerde Kerk Vrijgemaakt aangaande gastleden artikel 3: ‘Iemand die ook elders lid is, kan als gastlid worden aanvaard – wanneer hij lid is van de Gereformeerde Kerken – of toegelaten – wanneer hij lid is van een andere kerkgemeenschap – wanneer er goede redenen bestaan om in beide gemeenten aan het kerkelijk leven deel te nemen. Van het gastlidmaatschap wordt mededeling gedaan aan de gemeente. 2. Een gastlid heeft de rechten van een belijdend lid of een dooplid, afhankelijk van de invulling van zijn lidmaatschap elders, met uitzondering van de uitoefening van het actief en passief kiesrecht.’[8]
Zo zijn de kinderen van de gastleden X en Y nu vrijgemaakt gereformeerd geworden. Het is met de nieuwe regels niet mogelijk om hun kinderen ook op te laten nemen in het landelijk register van de Protestantse Kerk.
Aanvulling op de generale regeling?
Mijn voorstel is om dit wel mogelijk te maken, door de ouders hiertoe een verzoek te laten richten tot de kleine synode van de Protestantse Kerk. Dit in overeenstemming met de nieuwe Generale regeling artikel 8, lid 4b, waarin staat dat leden van de kerk die naar het buitenland vertrekken een verzoek om opgenomen te worden in het landelijk register van de Protestantse Kerk kunnen richten tot de kleine synode.[9]
Ik stel voor om de nieuwe Generale regeling artikel 8 lid 4 aan te vullen tot: In het landelijk ledenregister worden eveneens opgenomen de gegevens c. van leden van de kerk die na opheffing van de gemeente zich nog niet hebben aangesloten bij een andere gemeente dan wel zich als gastlid aansluiten bij een gemeente van een ander kerkgenootschap, en hun kinderen die gedoopt zijn in deze gemeente, indien deze leden daartoe een verzoek richten tot de kleine synode.
Conclusie
Hoewel de nieuwe Generale regeling een voorziening maakt voor de leden van de Protestantse Kerk in de ‘Open Plekken’ die lid worden van een ander kerkgenootschap, is hierbij niet gedacht aan de kinderen die zij in dit kerkgenootschap ten doop zouden willen brengen. Een aanvulling op de Generale regeling zou dit kunnen repareren.
[1] https://www.protestantsekerk.nl/actief-in-de-kerk/kerkorde/generale-regelingen
[2] Kerk 2025: Waar een woord is, is een weg, p. 25; Kerk 2025: Een stap verder, p. 20.
[3] Kerk 2025: Waar een woord is, is een weg, p. 25.
[4] Idem.
[5] Generale regeling ledenregistratie, artikel 8, lid 4c, versie en nummering mei 2018, te vinden op https://www.protestantsekerk.nl/actief-in-de-kerk/kerkorde/generale-regelingen
[6] Kerkorde mei 2018, p. 15.
[7] Generale regeling ledenregistratie, artikel 8, lid 2, versie en nummering mei 2018, te vinden op https://www.protestantsekerk.nl/actief-in-de-kerk/kerkorde/generale-regelingen
[8] Vastgesteld: Generale Synode van Meppel 2017 Publicatiedatum: 1 juli 2017 Inwerkingtreding: 1 juli 2017; file:///C:/Users/user/Downloads/C43.2-Generale-regeling-voor-het-kerklidmaatschap.pdf van de site https://www.gkv.nl/kerkorde/generale-regelingen/
[9] Generale regeling ledenregistratie, artikel 8, lid 4b, versie en nummering mei 2018, te vinden op https://www.protestantsekerk.nl/actief-in-de-kerk/kerkorde/generale-regelingen